KURULUŞ YÖNÜNDEN:

       Halkı iki kısma ayırmak mümkündür.      

         1-Köyün kurulmasına yardım eden ve tamamlayan asıl ilk yerliler ki,gelişleri kesinlikle bilinmemektedir.İlk gelenlerin tarım ve hayvancılıkla uğraşmış olmaları ve hayvancılığın halen devam etmesi; eski dokuma ve örmelerden, beden ve yüz yapısından,şiveden Yörük asıllı oldukları tahmin edilmektedir.  Köyü ilk kuranların kaç kişiden ibaret oldukları bilinmemektedir. Ancak Evliya Çelebi Seyahatnamesindeki “ Orada küçük bir köy var ki ” deyimi ve o zamanki yerleşme alanında olduğu genel bir tahmin neticesidir.

         2-Boncuktaş'a sonradan gelenler Boncuktaş köyüne şap ocakları çalışmaya başladıktan sonra halk eşkiya baskınlarına karşı savunma tedbirleri almışlardır. Bu tedbirler çevrede Boncuktaş yaşamak için güvenilir ve paralı bir yer olduğu izlenimi vermiştir. Vergi toplanması,erkeklerin askere alınması çevre halkının Boncuktaşa yerleşme arzusunun kamçılayan etmenler olmuştur. Eşkiya baskınından kaçan çevre halkı, padişahın zulmünden kaçan siyasi mahkumlar, köye gelerek yerleşmişlerdir. Şap işinde çalışarak geçimlerini sağlamışlardır. Boncuktaş’ın  nüfusun artması ile birlikte eşkıya baskınlarına karşı savunma gücünün arttığını düşünen  ilk yerlilerin yeni gelenlere karşı mülayim davranmaları, sonradan gelenlerin Boncuktaş köyünde yerleşmelerini ve asıl yerli halk ile kaynaşmalarını sağlayan başlıca etmen olmuştur. İlk yerliler ile sonradan gelenleri halkın ruh yapısın da halkta siyasi kanı ve düşüncelerinden  ayırt etmek mümkündür.

a-Köyün bu günkü yerine çekilmesine şap ocaklarına daha yakın olmasına da sebep olmuştur.

b-O zamanda tahminen 800 yıl önce yerleşme alanının ormanlık olduğu anlaşılmaktadır.

c-Bu günkü ULU CAMİİ bile yerinden kesilen çam ağaçları ile yapılmıştır. Bundan da anlıyoruz ki yerleşme yeri ormanlıktı.

         Şap madeninin bulunmasın dan sonra 1405 köyün adı ŞAPHANE olmuştur.İmparatorluk ve Cumhuriyet devrinde isim değişikliği olmamıştır. Şaphane’de bulunan ve işletilen şap madeni Avrupa devletlerine sevk edilmesi para getirdiğinden Şaphane’nin saray yanında ayrıcalık yapılmasına yol açmıştır.  Uzun süre vergi toplanmamıştır.

        Tanzimat'a kadar Şaphane;"Şaphane-idari Amire Müdürlüğü" adı altında doğrudan saraya bağlı olarak idare edilmiştir.Bu şekilde doğrudan İstanbul bağlanan ilk yerleşim merkezidir. Halen ilçemiz halkı Birleşmiş Milletler gibidir. Bugün bile bu aileler CENEVİZLİLER ( Çinizliler )TUNUSLAR, ( Tönüsler )KARADAĞLILAR, TİROLLAR, ÇANKIRILILAR( Şankırlar ) lakapları ile birlikte halen yaşamaktadırlar. Şiveleri çevreye uymakta daha çok İstanbul Türkçe'si ile konuşmaktadırlar. Bir önceki nesil,  daha arı bir İstanbul Türkçe’sine tam hakimdi. Yani ilçemiz çok ilginç ve derin tarihi vardır.   Tanzimat'tan sonra memlekette yapılan idari reform sırasında Şaphaneyi-idari Amirliği kaldırılmış bucak haline gelmiştir.

          Cumhuriyet Döneminde önceleri bucak olan Şaphane, 19 Haziran 1987 tarihinde çıkarılan 3392 sayılı kanunla ilçe olmuş, ilk kaymakamın 26 Nisan 1988 tarihinde göreve başlamasıyla resmen ilçe statüsüne kavuşmuştur.    

          Şaphane’de zamanın silemediği izler: Şaphanenin Kuzey-Batı ve Güney yönlerinde uzanan 100 hektarlık alanda 14. yy şap istihlal edildiğini, özellikle görmek mümkündür

          Alan ocak, Beş Pınar, Taban, Kızıl Şaphane, İslamoğlu İni, Akkum, Kanlı Mağara, Derin Mağara, Rahat Pınarı yörelerindeki eski çalışmaların izlerini bu günde  görmek mümkündür.

          (NOT:  ALAN OCAK, İLK ŞAP ÇIKARTILAN, OÇAKLARDAN BİRİDİR. BURASI ŞİMDİ BU TARİHİ ÖZELLİĞİ BİLİNMEDEN   " KENT ORMANI " YAPILMIŞTIR. BU KENT ORMANI'NDA, BURASINI İLK ŞAP OÇAĞI OLDUĞUNU BELİRTİR VE HALEN MEVCUT OLAN OCAK ARTIKLARININ BULUNDUĞU YERE" İLK ŞAP OCAĞI BURASIDIR " LEVHASI YER ALMALIDIR. BÖYLECE BİR TARİH YOK OLMASI YERİNE, ORAYA BİR ÖZELLİK DAHA KATACAKTIR )

           Şapın Tarihçesi: 1463 yılın da Şaphane de şap ocakları çalıştırılmakta olduğunu ve ilkel metotlarla şap istihsal edildiğini ve Türkiye ansiklopedisinin 10.cildindeki bu konuya ait başlık taşıyan bir yazıdan anlıyoruz.   1405 Şaphane adıyla yerleşim merkezi kurulmuştur. Buraya İmparatorluk  çok ehemmiyet vermiş, her türlü mükellefiyetten muaf tutarak, tüm imparatorluk topraklarından insanların buraya gelmeleri teşvik edilmiştir. Bununla da kalmayıp doğrudan saraya bağlanmış ve Tanzimat a  kadar devam eden Şaphaneyi-İdare Amire Müdürlüğü kurulmuştur.

            İmparatorluk devrinde istihsal edilen şapın deve kervanları ile Avrupa devletlerine sevk edilir, karşılığında da şeker, kumaş getirilirdi. Bu sevkıyat develerle İzmir bayraklıya getirilir oranda gemilere yüklenirdi. Bayraklı için önemli olan halen unutulmamış ve halen Bayraklı da bu günküler anlamını bilmeselerde "ŞAPHANE CADDESİ" bulunmaktadır.

           Şaphane halkından Gem Almaz Ali namı ile tanınan bir kişinin Bulgaristan’da 30 ton şap teslim etmek üzere saray ile bir mukavele imzaladığı ve mukavele şartlarını yerine getirmediği için Kütahya’da 2 sene kalebentliğe mahkum edildiği, Kütahya Vahit Paşa kitaplığındaki bir el yazısından tespit edilmiştir.

           Ancak Tanzimattan sonra Şaphane-i Amire Müdürlüğünün kaldırılarak yerine Bucak müdürlüğü teşkilatının getirilmiş olması Balkanlardaki istiklal esintilerine karşı sarayın  şap sevkıyatını kesmesi gibi tutumlar, şap ocaklarında ki  çalışmaları aksatmış, nihayet1868 tarihinde üretim tamamen durdurulmuştur

          1970 yılında modern bir şap  fabrikasının üretime açılmasıyla yurdun çeşitli yerlerinde ve Zeka kağıt fabrikasına şap sevkıyatı başlamıştır.  Bugün Şap Fabrikası, tamamına yakını Vadat Güngören ve ailesine aittir. 

          ŞAPHANE'NİN TARİH VE BÜYÜK KÜLTÜR ŞEHRİ OLDUĞU BİLİNMEKTEDİR.  ŞAPHANE BÖLGE MEDRESESİ (ŞAPHANE  ÜNİVERSİTESİ ) TÜN DÜNYADA ÜN SALMIŞTIR.  MEDRESE BAŞI  ( ÜNİVERSİTE REKTÖRÜ ) ŞAPHANE DOĞRU ÇAM'DA YATMAKTADIR.  BÖLGEYE ADALET DAĞITAN  " ŞAPHANE KADILIĞI " MEVCUTTU.  OSMANLI ARŞİVLERİNİN ÖNEMLİ BİR KISMINI, ŞAPHANE KADILIĞI'NIN VERDİĞİ MAHKEME KARARLARINI KAPSAMAKTADIR. BU BÜYÜK ŞEHRİN GERÇEK TARİHİ BURADA ZAMAN ZAMAN  YER ALMIŞTIR.

         ÖZETLE:  Osmanlı İmparatorluğu 14.yy burada şap madeni bulmuş ve bu madeni dışarıya ihraç etmiş, kendi toprakların da dağıtmış ve kullanmıştır.Bilindiği gibi Osmanlı İmparatorluğu daha ilk yıllarında burada şap madeni keşfetmiştir.

         1405 Şaphane adıyla yerleşim merkezi kurulmuştur. Buraya İmparatorluk  çok ehemmiyet vermiş, her türlü mükellefiyetten muaf tutarak, tüm imparatorluk topraklarından insanların buraya gelmeleri teşvik edilmiştir. Bununla da kalmayıp doğrudan saraya bağlanmış ve Tanzimat a  kadar devam eden Şaphaneyi-İdare Amire Müdürlüğü kurulmuştur. Bu şekilde doğrudan İstanbul bağlanan ilk yerleşim merkezidir. Halen ilçemiz halkı Birleşmiş Milletler gibidir. Bugün bile bu aileler  CENEVİZLİLER,( Çinizliler ) TUNUSLAR, KARADAĞLILAR, TİROLLAR, ÇANKIRILILAR lakapları ile birlikte halen yaşamaktadırlar. Şiveleri çevreye uymakta daha çok İstanbul Türkçe'si ile konuşmaktadırlar. Bir önceki nesil,  daha arı bir İstanbul Türkçe’sine tam hakimdi. Yani ilçemiz çok ilginç ve derin tarihi vardır.

         Belediye Başkanımız Ramazan Yeşildeniz,  Belediyenin resmi Web Sitesinde Şaphanenin Osmanlı döneminde bir sancak olarak tarihte önemli bir yeri olduğunu, 1914 yılında Belediye konumuna geldiğini belirtmiştir.  ( Bu belediyemizin 1915 yılında kurulduğu doğru değildir ve bu tarihe itirazlar vardır. İl seviyesine kadar Şaphane Belediyesi'nin 18. yüzyıl sonunu doğru kurulduğu, daha gerçekcidir.

         Araştırmamlarımız devam etmektedir.......